دریغ از زحمت بی حاصل کاشت نخل/ محمد جواد اله یاری

بخشی از یک بیت از شعری بلند است  که در رسای غلامحسین سبز علی سر‌وده اند.غرض از اشاره ی به آن این که پل نر ولاس بر روی رودخانه ی (دالکی=حله) حد فاصل روستاهای دهقاید و نظرآقا احداث و بخشی از آب این رودخانه زمین های شمال  زیارت معروف به روول roowall را  آبیاری می کرده است. این اراضی زیر کشت درخت نخل بوده اند و وجه تسمیه ی ر‌وول نیز به دلیل جدول های احداثی برای کاشت نخل دراین زمین ها به آن ها اطلاق شده که تا اکنون نیز به همین نام (روول) مشهورند. مرحوم کربلایی محمد قلی گرگین پور پدر آقای رجب گرگین پور که در سال ۱۳۶۷در گذشت٬ وحدود صد سال عمرکرد ته کنده های نخل های از بین رفته در این اراضی را دیده بود. ایشان در سال ۱۳۶۴شمسی که اقبال همگانی کشاورزان زیارتی از جمله فرزند خویش برای کاشت مجدد نخل در این اراضی را شاهد بود، دغدغه اش مبنی بر ناموفق بودن این کار پر مشقت وپر هزینه و بی عاقبتی این تصمیم خطا را به زبان آورد، اما در سودای شکرشکن شدن دهان نخل کاران٬ به دغدغه کربلایی محمد قلی و دیگر کهنسالان هم سال او عنایت و توجهی نشد. نیز در طول سال های ۱۳۴۱و۱۳۴۲ که جدول پمپاژ رودخانه ی کلل به مدیریت ومهندسی مهندس آذرنیا  با ابزار اولیه ای چون بیل وکلنگ توسط اهالی روستاهای زیارت و کلل حفر و تا جنوب شرق زیارت ادامه یافت کاربری وهدف از این کار را تأمین آب جهت کشت زمستانه (صیفی جات وجو وگندم توسط کشاورزان دهستان زیارت عنوان نمودند وبرنامه ای برای کاشت نخل طرح واعلام نکردند) از چرایی ناموفق بودن آن پروژه می گذریم وموضوع کاشت نخل را پی می گیریم. مساحت زمین های مستعد کشت جو و گندم  دیم زیارت را از سه تا هفت هزار هکتار گفته اند (با این توضیح که گویا غضنفرالسلطنه برازجانی بخشی از زمین های زیارت را در زمانی که ضابط برازجان بود از زیارتی ها گرفت وبه زمین های برازجان و دهقاید ملحق نمود. حکایت قسم خوردن زیارتی ها و وجه تسمیه ی  ره  جری jarri نیز در این ارتباط است. اگر از غرب شرکت جنوب گاز (راه خاکی مشهور به ره  فرودگاهی) مرز زمین های زیارت را طی کنیم تا به روستای جرافی برسیم وعرض این زمین ها را از غرب روستای خوش آب (زمین های مشهور به شط) را طی کنیم وبه سمت شمال تا (ره کللی، تا چهار راه درودگاه، وبه سمت شمال غرب بطرف کهره کشی و در جهت غرب تا روستای بنار آب شیرین) مسیر را ادامه دهیم بنظر می آید  مساحت زمین های زیارت به حدودهفت هزار هکتار برسند. به دلایل عدیده سطح زیادی از این زمین های مستعد وشیرین به زیر کشت نخل رفتند وحالا نخل ها ۳۲ساله شده اند. چون دشت زیارت با شیب بسیار کم و با فاصله ی مستقیم تا دریا نه چندان طولانی است٬ نسل های قبلی با آزمون وخطا و به تجربه٬ بهترین واصولی ترین شیوه را با توجه به امکانات موجود ر‌وزگار خویش برای استحصال و برداشت از این زمین ها بکار گرفتند و با عشق و دل بستگی غیر قابل وصف به زادگاهشان و زمین هایی که با دل جان بر روی آن ها کار می کردند، زندگی را سپری کردند.

در مقاله ی استفاده ی بهینه از آب باران که در سایت زیارتی ها در دسترس علاقه مندان است٬ توضیح مبسوطی راجع به  شیوه ی تأسیس باغات نخل دیمی داده شده است. باغ های (محد٬ زادی، صالح٬ موری٬ جاروی سادات ، جارو علی محد کل عیوض، کل سین خان٬ کل ولی٬ ملابارونی ،علی مح رضا٬ اشکک٬ احمد حاج بریم٬ حاج غریو، کل عباس٬ اوشلی، مح شفی، شکر، باغ اوریم حاج مَحد، باغ حسین محَد...)این باغ ها  با آب باران سیراب ومحصول خرمای مرغوبشان زبان زد بود. جو و گندم دیم این زمین ها هم هر گاه آسمان خست بخرج نمی داد و در ماه های آذر و دی وبهمن و اگر بخت یار بود چند تا چوقه تر کن در برج هوت=اسفند ، به تناوب بیست روزی یا ماهی یک باران می آمد دیدنی بود چه وقتی که گندم زار ها به گل وخوشه می نشستند چه هنگامی که در خرمن جا دپو شده و برا وآخون و اوسه و ترت گندمی و خرمن کشون ومر خوانی با صوت خوش کشاورز خوشحال و راضی را (مر خوانی برای خرمن کشون. هر ده مر شامل ده تا زنبیل نیم منی است که می شود پنج من هاشم .هر من زیارت ۷۵کیلو است.مر ده بیت است وهر بیت را بترتیب از مر اول تا دهم می خوانند ‌وپایان هر ده مر یک نفر پنج من را یادداشت می کند که در پایان اعلام می کند زراعت فلانی مثلاً صد من هاشم گندم و مثلاً هفتاد من هاشم جو کرده است همان شب خرمن کشون زکات گندم را که ۱۰درصد کل محصول را شامل می شود جدا کرده و به مستمندان می دهند.

اول از حمد خدا ایه بسم الله است. دوم از نام محمد که رسول الله است. دو نباشد خدای لم یزلی. سر و جانم فدای جان علی. امام سومی شاه شهیدان. حسین تشنه لب با چشم گریان. امام چهارمی زین العباد است. که هر جا در بمانی او به یاد است. امام پنجمی خوانم زباقر. که هر جا در بمانی هست حاضر. امام ششمی خوانم زجعفر. شفاعت می کند در روز محشر. امام هفتمی موسای کاظم. بفریادم برس ای چاره سازم. هشتصد وهشتاد وهشت خشت طلا. نصب شد بر گنبد آقام علی موسی الرضا. نور نور محمد وکرم کرم مرتضی علی. معجز گشا محمد ومشکل گشا علی. دهنده بی منتم خدا داد ومنت نه نهاد. مر ببند و شر مساز ای مرد مؤمن خداشناس. ده مر که تمام شد از نو تکرار می شود. یکی از خوش صوت ترین و مسلط ترین مر خوانان مرحوم احمد علی حاج بریم(صالحی) بود)  می  دیدیدیم و می شنیدیم. اضافه کنیم شودر، زنگل، مرمرشک، کاشنی، جیکه، سربرنجاس، مشکورک و... که در بین گندم زار ها جلوه وجلالی  داشتند وهر کدام دوای دردی. از سال ۱۳۶۴ که نخل کاری جدید با آب حاصل از زه آب های بالادستی که  در بستر رودخانه ی حله برای آب یاری نخیلات تازه کاشت به روستای ما سرازیر شد، زمین های ما را خراب وتقریباً بلااستفاده نمود وهمه ی این نعمات به خاطره ها وتاریخ   پیوستند. خانه ودیوار های  خشتی با معماری دلنشین وحیاط مرکزی وگودال باغچه هایی که سبزی وبعضاً صیفی فصلی مایحتاج خانوار را تأمین می کرد بعلت شوری آب وبالا آمدن زه ازبین رفتند. زمین های حاصل خیزمان شور وسرسبزی آن ها صدمه زیادی دید. برنامه ریزان وصادر کنندگان مجوز ومشوقین به این کار باید مانع می شدند. اگر فرزند ما پشت بام یا در پنحره ی اطاق در حال پرت شدن باشد با ضربه ای به سینه اش یا هر حرکت لازم دیگری او را بداخل اطاق هدایت می کنیم ونگران درد ضربه نمی شویم زیرا آسیبی جدی تر در راه است. کارشناس ومسؤل آگاهی که عاقبت این خطای فاحش وهزینه ی کلان آن را می دانست به هر قیمتی باید پیش گیری می کرد. در فرهنگ ما نخل را که با زحمت فوق طاقت پرورش داده و به ثمر می رسانیم چون مراحل رشد فرزندانمان اهمیت می دهیم و اصطلاحات خاصی را برای هر مرحله ی رشدش بکار می بریم.دمیت،ثمری،تره tarreh ، جاره، پیر، این ها بخشی از ان اصطلاحات است که نخل های ۳۲ساله ی ما از دمیت به پیری رسیده وهیچ گاه محصولی دلخواه و بازار پسند عایدمان نکرده اند.علی رغم زحمت وهزینه های فراوان عمر آن ها روبه افول وازبین رفتن است. این مطالب را به امید این که نسل های آینده با دیده ی عبرت بین به آن بنگرند و از ادامه وتکرار چنین اشتباهی بپرهیزند وکاری کنند که سرسبزی وعمران وآبادی بار دیگر به روستایمان باز گردد به محضر عزیزان تقدیم می نمایم.(عمر دو بایست در این روزگار/تجربه اندوختن وتجربه بردن بکار) ولی عمر دوباره ای در کار نیست موفق کسانی اند که از تجربه ی دیگران بیاموزند و به پند خیر خواهان جهان دیده عمل نمایند.۲۷خرداد۱۳۹۶روستای زیارت.محمدجواداله یاری